Τα Τέσσερα Συστήματα

του  Ivan Gorsky

Σημερινές τέσσερις δυνάμεις που κυριαρχούν στο παγκόσμιο παιχνίδι έχουν διαμορφώσει και τέσσερα διαφορετικά συστήματα διακυβέρνησης.

Αν σας έλεγαν να περιγράψετε το πολίτευμα της Ελλάδας από την μεταπολίτευση και μετά τι χαρακτηρισμό θα του δίνατε; «Κοινοβουλευτική Δημοκρατία» ίσως να απαντούσαν οι περισσότεροι από εσάς. Δεν θα ήταν όμως και απόλυτα ακριβές. Ίσως ο καλύτερος τρόπος για να περιγράψει κανείς το πολίτευμα που διαμορφώθηκε στην Ελλάδα τα τελευταία τριάντα χρόνια κυρίως, από τότε που έγινε μέλος της τότε ΕΟΚ το 1980, η ελληνική Κοινοβουλευτική Δημοκρατία, μετατράπηκε σε κάτι που για να είμαστε περισσότερο ακριβείς θα έπρεπε να το αποκαλέσουμε Διαπλεκόμενη Δημοκρατία.. Γιατί το κύριο χαρακτηριστικό της πολιτικής ζωής στην Ελλάδα, αυτήν την περίοδο δεν ήταν ο κοινοβουλευτισμός, αλλά η Διαπλοκή. 

Η Ελληνική διαπλοκή ξεκίνησε κατ’ αρχάς από...

τα ανώτερα κλιμάκια της εξουσίας με τους λεγόμενους διαπλεκόμενους εθνικούς προμηθευτές και σιγά σιγά μεταμορφώθηκε στο Ελληνικό Σύστημα. Η Διαπλοκή εισχώρησε παντού και αφού κατέκτησε το Δημόσιο στο σύνολό του, αλλά και τον συνδικαλισμό, έγινε η βασική μέθοδος κάθε πολιτικής εξέλιξης στην Ελλάδα, ένα είδος συναλλαγής με κύριο ανταλλακτικό μέγεθος το Χρήμα. Η Διαπλοκή δεν είναι ελληνική εφεύρεση. Ϊσχυε σε κάθε ιστορική περίοδο και ισχύει ακόμη και στα περισσότερα μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Πουθενά όμως δεν είχε αποκτήσει το μέγεθος, τις διαστάσεις και την κυριαρχία που απέκτησε στην Ελλάδα, με αποτέλεσμα να ρυθμίζει σχεδόν τα πάντα και κυρίως τις μεγάλες συναλλαγές του Κράτους, με τέτοιο απόλυτο, αλλά και άπληστο τρόπο, ώστε η Ελλάδα να οδηγηθεί στην χρεοκοπία, έστω κι αν τυπικά ακόμη δεν έχει χρεοκοπήσει. Η διαπλοκή ισχύει και σε άλλα και ισχυρά κράτη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αλλά σε μεγέθη που είναι ανεκτά και που κυρίως δεν προκαλούν εθνικές καταστροφές.

Η μίζα υπάρχει και σε άλλα ευρωπαϊκά κράτη, αλλά σε μεγέθη λογικά, που δεν προκαλούν και που επιτρέπουν στο εκεί σύστημα να λειτουργεί. Με τον έναν ή με τον άλλον τρόπο και παρά τα προβλήματα που προκλήθηκαν στο ευρώ εξ αιτίας κατ’ αρχάς του τεράστιου χρέους και των ελλειμμάτων της Ελλάδας, η Ευρωπαϊκή Ένωση παραμένει ένας από τους μεγάλους παγκόσμιους παίκτες, με ατμομηχανή τη Γερμανία. Και ναι μεν η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι ένας από τους μεγάλους παίκτες του σημερινού κόσμου, από τη άλλη όμως δεν αποτελεί τουλάχιστον ακόμη μια συμπαγή οντότητα, αλλά ένα Μόρφωμα που ακόμη δεν δείχνει να ξέρει τι θέλει. Και κανείς δεν μπορεί ακόμη να πει πως ακριβώς θα εξελιχθεί στο μέλλον. Το ένα καλό που έχει η σημερινή ευρωπαϊκή κρίση, είναι ότι θα επιταχύνει τις όποιες εξελίξεις. Κάτω από τις δημοσιονομικές πιέσεις που δέχεται η σημερινή Ευρώπη, αναγκαστικά ή θα επιταχύνει τον δρόμο προς την πολιτική ενοποίησή της ή θα επιταχύνει την διάλυσή της. Έτσι το «ευρωπαϊκό σύστημα» είναι το μόνο που δεν έχει ξεκάθαρη εικόνα, ενώ η «πολιτική» διοίκησή τους προωθείται μέσα από τις τακτικές ή έκτακτες Συνόδους κορυφής των ηγετών των κρατών που την αποτελούν. Είναι πολύ ενδιαφέρον ασφαλώς το ότι ο ένας από τους μεγάλους παγκόσμιους παίκτες δεν αποτελεί για την ώρα παρά ένα περίεργο πείραμα που κανείς δεν μπορεί να προδιαγράψει το μέλλον του ούτε σε βάθος λίγων χρόνων. Ένα σαφές μειονέκτημα τη στιγμή που οι άλλοι παγκόσμιοι παίκτες κινούνται με γρήγορα βήματα. Και το ότι η Ευρώπη αποτελείται από τόσο διαφορετικά έθνη θα μπορούσε να αποτελεί μειονέκτημα, αλλά ίσως θα μπορούσε κάποια στιγμή να μεταβληθεί και σε πλεονέκτημα. Το ότι δεν έχει μια κοινή γλώσσα είναι ένα σαφές μειονέκτημα, που δυσκολεύει ακόμη περισσότερο το δρόμο, ώστε κάποτε να αποτελέσει μια συμπαγή οντότητα.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες παραμένουν ο δεύτερος μεγάλος σημερινός παίκτης. Με την μεγαλύτερη οικονομία στον κόσμο, παρά τα προβλήματα χρέους, οι ΗΠΑ παραμένουν σήμερα και η πιο μεγάλη πολεμική μηχανή του κόσμου. Δεν είναι όμως πια η μόνη υπερδύναμη, μια θέση που είχε κατακτήσει μετά την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης. Στα είκοσι χρόνια που πέρασαν από τότε οι ΗΠΑ υπεράσπισαν πολεμικά τα συμφέροντά τους κατά βούληση, αλλά η απρόσμενη άνοδος της Κίνας σ’ αυτό το διάστημα άλλαξε τις διεθνείς ισορροπίες και έτσι πια δεν μπορούμε να μιλάμε για την μόνη υπερδύναμη. Το παιχνίδι που έχει γίνει εν πολλοίς οικονομικό έχει μοιραστεί και η κρίση που έπληξε το 2008 τις ΗΠΑ, έκανε πολλούς να νομίσουν ότι είχε φτάσει το τέλος του καπιταλισμού. Και αυτό μεν δεν έγινε, αλλά μέσα από τις αλλεπάλληλες κρίσεις των τελευταίων αναδύθηκε και ένας νέος παίκτης, οι περίφημες «αγορές», τα κεφάλαια που υπερίπταναται εθνών και κρατών και βάζουν νέους όρους σ’ αυτό το παγκόσμιο οικονομικό παιχνίδι. Η ΗΠΑ είναι Προεδρική Δημοκρατία και ίσως ένα από τα πιο άρτια πολιτεύματα στον κόσμο, από τη μεριά της δημοκρατικής οργάνωσης. Ο Πρόεδρος εκλέγεται από τον λαό με απόλυτη πλειοψηφία, έχει κάποιες υπερεξουσίες, αλλά οι δυνατότητές του ελέγχονται σε μεγάλο βαθμό από την Γερουσία και τους άλλους θεσμούς που παίζουν βασικό ρόλο στην Διοίκηση των ΗΠΑ. Όσο άρτιο όμως και αν είναι ένα πολίτευμα δεν παύει να εξασκείται από ανθρώπους. Οι ΗΠΑ δεν είναι και αυτές ανέγγιχτες από την δικού τους τύπου διαπλοκή. Τα μεγάλα συμφέροντα που εκπροσωπούν οι πετρελαϊκές εταιρείες, η πολεμική βιομηχανία, η φαρμακοβιομηχανία και τώρα τελευταία και η υψηλή τεχνολογία, με τα πανίσχυρα λόμπυ, αποτελούν παράγοντες που παίρνουν μέρος στο πολιτικό παιχνίδι και επηρεάζουν ή πολλές φορές καθορίζουν τις εξελίξεις.

Η εμπειρία των ΗΠΑ στον καπιταλισμό έχει τα καλά του και το καλό μ’ αυτή τη χώρα είναι πως έχει τη δυνατότητα να αναγνωρίζει τα λάθη της γρήγορα ιδίως στο οικονομικό επίπεδο και να κάνει τις απαραίτητες διορθωτικές κινήσεις γρήγορα. Η άνοδος όμως της Κίνας στο παγκόσμιο οικονομικό στερέωμα έχει κάνει αυτές τις διορθωτικές κινήσεις πιο δύσκολες και με την διάχυση του πλούτου προς την Ασία όπως συμβαίνει τα τελευταία χρόνια, είναι πολύ πιθανόν τόσο οι ΗΠΑ, και περισσότερο η Ευρωπαϊκή Ένωση, να ξεχάσουν για πάντα τις μέρες της λαμπερής τους ευημερίας.

Ο τρίτος μεγάλος παγκόσμιος παίκτης στις μέρες μας είναι η Ρωσία. Αφού μετά την πτώση του Κομμουνισμού η Σοβιετική Ένωση διαλύθηκε, η Ρωσία έμεινε για κάποιο διάστημα μια βαριά πληγωμένη πρώην υπερδύναμη, που σε κάποιο σημείο αντιμετώπιζε και προβλήματα επιβίωσης. Μετά από πολλές περιπέτειες, ιδίως στην περίοδο του Γέλτσιν κατά την οποία η Ρωσία είχε φτάσει μερικές φορές να γίνει ο περίγελος τυ κόσμου εξ αιτίας του μέθυσου Προέδρου τους, η άνοδος του πρώην πράκτορα της Κα Γκε Μπε, Βλαντιμίρ Πούτιν στην εξουσία , έβαλε τη Ρωσία σε καινούργια τροχιά. Ο Πούτιν που κατά βάση στηρίζεται στον αφανή πυρήνα των πρώην συναδέλφων του, κατάφερε με σιδερένια πυγμή να βάλει τάξη στην σχεδόν υπό διάλυση χώρα που παρέλαβε και να της ξαναδώσει μέρος από την χαμένη αίγλη της, τόσο οικονομικά όσο και με την έννοια της υπερδύναμης. Η Ρωσία είναι τυπικά μια δημοκρατική χώρα, αρκεί να εκλέγεται ο Πούτιν, ο οποίος εξακολουθεί να είναι το Νο 1 στη Ρωσία, ανεξάρτητα αν τώρα είναι Πρόεδρος ο Μεντβέντεφ ενώ ο Πούτιν Πρωθυπουργός. Στη Ρωσία τόσο το οικονομικό παιχνίδι, όσο και το πολιτικό ελέγχονται απόλυτα από τον Πούτιν και τους δικούς του ανθρώπους. Και όσοι από τους καινούργιους πλουτοκράτες που αναδύθηκαν μετά την πτώση του κομμουνισμού είχαν την φαεινή ιδέα να εμπλακούν και στο πολιτικό παιχνίδι, γρήγορα ανακάλυψαν, ότι η ιδέα τους δεν ήταν καθόλου καλή. Με τα πετρέλαια και το φυσικό αέριο που διαθέτει η Ρωσία αποτελεί μια εύρωστη οικονομική δύναμη, που επεκτείνει την επιρροή της με προσεκτικές κινήσεις. Και επίσης είναι μια από τις λίγες δυνάμεις που μπορούν να συγκριθούν με τις ΗΠΑ, από τη μεριά της πολεμικής ισχύος. Αν και ο Πούτιν ελέγχεται συχνά για τις μεθόδους του, η σημερινή σε ανοδική τροχιά Ρωσία, θα μείνει στην Ιστορία ως η Ρωσία του Πούτιν. Το ερώτημα για το μέλλον της Ρωσίας είναι τι θα ακολουθήσει αν κάποια στιγμή φύγει ο Πούτιν.

Ο τέταρτος και πιο παράδοξος παίκτης της σημερινής παγκόσμιας γεωπολιτικής, είναι φυσικά η Κίνα. Όταν πριν κάποια χρόνια η Βρετανία με τη λύση της σύμβασης, επέστρεψε το Χονγκ Κονγκ στη Κίνα, ο εσωστρεφής αυτός γίγας της , ήταν ένας αμελητέος παίκτης από την μεριά της οικονομικής ισχύος. Οι περισσότεροι υπέθεταν, ότι το Χονκ Κονγκ μετά την απορρόφησή του από την Κίνα θα γινόταν μια ακόμη επαρχία της Κομμουνιστικής Κίνας. Έγινε ακριβώς το αντίθετο. Ο καπιταλισμός του Χονκ Κονγκ εξαπλώθηκε με ταχύτητα φονικής επιδημίας σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της Κίνας και ξαφνικά μέσα στη τελευταία δεκαετία η Κίνα μεταβλήθηκε, στην πιο γρήγορα αναπτυσσόμενη οικονομία, με ρυθμούς ανάπτυξης που φαντάζουν εξωπραγματικοί. Η ανάπτυξη της Κίνας, όπως και της Ινδίας, άλλαξαν το παγκόσμιο παιχνίδι, με τρόπο που κανείς δεν θα μπορούσε να προβλέψει. Το φαινόμενο της σημερινής Κίνας αποτελεί ένα από μεγαλύτερα παράδοξα της παγκόσμιας Ιστορίας.

Με κομμουνιστική διακυβέρνηση από τη μεριά της διοίκησης και μ’ ένα ξέφρενο καπιταλισμό που κυριολεκτικά καλπάζει στην οικονομία, η Κίνα δεν άλλαξε μόνο το πρόσωπό της εσωτερικά, με τους πανύψηλους ουρανοξύστες σε κάθε μεγάλη της πόλη, αλλά και την οικονομία ολόκληρου του πλανήτη. Είναι δύσκολο να πούμε το πώς θα εξελιχτεί το φαινόμενο της Κίνας τα επόμενα χρόνια και κυρίως τις επόμενες δεκαετίες. Με το μεγαλύτερο συναλλαγματικό απόθεμα σε δολάρια κόσμο και με μια πιθανή παρέμβασή της στην οικονομία της ευρωζώνης, που εύκολα θα μπορούσε να διασώσει την Ευρώπη από τις πολύ αργές αντιδράσεις της σε σχέση με την ταχύτητα που απαιτούν τα σημερινά οικονομικά προβλήματα, η Κίνα εμφανίζεται αυτή τη στιγμή ως ο παίκτης με τις μεγαλύτερες δυνατότητες, από οικονομική άποψη, που της επιτρέπουν να αυξάνει την επιρροή της πολιτικά σε όλο τον κόσμο. Το μόνο μειονέκτημα της Κίνας είναι ότι δεν διαθέτει δικές της ενεργειακές πηγές και αυτό κανείς δεν ξέρει τι ρόλο θα παίξει αν κάποια στιγμή τα πράγματα στενέψουν. Με τις ατελείωτες οικονομικές της δυνατότητες αυτή τη στιγμή, η Κίνα αποτελεί αυτή τη στιγμή ή τον παίκτη που θα διασώσει τις κλονιζόμενες οικονομίες και θα δημιουργήσει μια άλλη παγκόσμια οικονομική ισορροπία ή τον παίκτη που εξ αιτίας του θα φτάσουμε στον Τρίτο-και τελευταίο-Παγκόσμιο Πόλεμο. Και αυτό δεν είναι απαραίτητο να αποτελεί δική της ευθύνη.

πηγή: κλικ